Il tradimento di Fanete
Successe poi che anche un altro fatto di tal genere accadesse a quella spedizione militare. Si trovava fra le guardie del corpo di Amasi un uomo, nato ad Alicarnasso, di nome Fanete, dotato di discreta intelligenza e coraggioso in guerra. Questo Fanete, divergendo quanto a idee da Amasi, scappa per nave dall'Egitto, desiderando parlare con Cambise. E poiché egli era uomo non di poco conto fra le guardie del corpo ed era a conoscenza di segreti militari riguardanti l'Egitto, Amasi si getta al suo inseguimento in tutta fretta, inviando il suo amico più fidato con una trireme nella sua direzione, e quest'ultimo lo cattura in Licia, ma - una volta catturatolo - non lo riportò in Egitto. Infatti Fanete lo ingannò con un'astuzia: ubriacati i suoi carcerieri, scappò in territorio persiano. Giunto dunque da Cambise mentre quest'ultimo tentava di organizzare una spedizione militare contro l'Egitto e non sapeva che percorso seguire, come attraversare il deserto, gli racconta anche gli altri fatti di Amasi e gli rivela la via.
Versione in latino
Aliud evenit in expeditione illa. Inter autem Amasidis satellites quidam erat Halicarnassi natus, cui nomen Fanes erat, in bello strenuus atque satis callidus. Fanes iste quidem, in dissentione cum esset cum Amaside, ex Aegipto navi fugit, quod ad colloquium ire voluit cum Cambyse. Cum autem non parvi momenti esset inter satellites atque de Aegipto quaedam noverit secreta, Amasis eum sequitur quam celerrime, fidelissimo spadonum misso navi in eum, qui capit in Licia; cum quidem cepisset, in Aegiptum non rettulit: dolo enim eum Fanes fefellit; ebriis enim carceris factis custodibus, in Persas fugit; qui cum ad Cambysem pervenisset dum expeditionem in Aegiptum pararet, neque vero
cognitionem viae haberet, aut quomodo desertum superare posset, illi cetera Amasidis narrat, viamque
docet.
Ut autem primum ad naves atque pelagus pervenimus, navem ante in divum pontum impulimus, deinde malum atque vela in nigra navi posuimus, atque captas feras, nos vero ipsi territi ascendimus, multas lagrimas effundentes. Nobis autem cerulea prora post navem secundum ventum, qui vela implebat, strenuum comitem, pulchras comas Circe, terribilis humane loquens dea, alebat. Nos vero, trochleis omnibus motis, per navem sedimus: eam ventus atque nauta regebant. Toto die per pontum currens, vela eius passa; sol deinde occidit, omnesque viae obscurarunt. Atque alti Oceani aqua ad limites pervenit. Ubi Cimmeriis gens atque urbs est, caligine atque nimbis circumdati; quos numquam sol refulgens radiis aspicit, neque cum ad caelum stellatum ascendat, neque vero e caelo cum ad terram descendat; sed terribilis nox miseris mortalibus imminet. Ubi ut pervenimus, navem ad terram impulimus atque feras extulimus; nos quidem per Oceani fluctus procedimus, usque ad locum quem Circe indicaverat pervenimus. Ubi Perimedes atque Eurilocus victimas habuere: ipse acuto e femore gladio obstricto cubitalem foveam longe lateque cavavi, atque eam circum omnibus mortis libavi, primum melli atque lacte, deinde suavi vino, deinde etiam aqua; albam autem farinam spargebam. Pallida vero capita mortuum obsecrabam me, cum ad Ithacam pervenissem, sterilem pulcherrimam bovem iugulare domi atque donis pyram implere, Tiresiae vero separatim vel nigrum arietem me mactare, qui inter greges nostras praecellebat. Ut autem votis atque supplicis mortuum gentes invocavi, apud foveam feras arripiens iugulavi, sanguisque niger atque vaporans fluebat. Concurrunt igitur eorum animae qui mors ceperat ab Erebi exteriore parte: puellae, pueri atque senes qui multa mala patiti, tenerae virgines quae numquam mala animo patitae; multi aere cacumine astis necati, milites in bello necati cum sanguine foedatis armis. Qui vero ut turba apud foveam confluebant, horribilem clamorem tollentes: viride ipse pavore
captus.
Antiqua inter mortales fama est, hominis felicitatem magnam perfectam pueros habere neque sine liberis mori; e bona vero fortuna genti insatiabilem miseriam nasci. Separatim quidem ab aliis solus hoc sentio: impium enim factum deteriora postea gignere, suae stirpi similia; semper recte iudicantium domum fato bene natos liberos esse. Antiqua vero iniuria novam iniuram aliquando gignere solet inter mala hominum, cum praecipuus veniat dies novi partus et numen erit invictum, inexpugnabile, profanum, nigrae Ates ferocitas, parentibus similis. Iustitia autem in domibus fumum molestum habentibus semper lucet, carumque honestum semper habet hominem. Domibus vero auro variegatis relictis manuum cum squalore oculos torquens ad honestas conscendit quia perperam gloria insignitam potentiam non colit; omnia vero ad finem suum perducit.
Multa mirabilia, sed nihil homine mirabilius. Hic et canum ultra mare hiemali austro procedit, inter circum ferventes undas penetrans, atque summam dearum, Terram, incorruptibilem indefessam fatigat cum aratra quotannis volvantur, equina stirpe eam revolvens.